5 yếu tố gây ung thư và các tác nhân

Ung thư là căn bệnh có tỷ lệ tử vong cao và đến nay y học vẫn chưa tìm ra thuốc đặc trị, vì vậy việc phòng bệnh đóng vai trò quan trọng. Dưới đây là 5 yếu tố có thể gây bệnh dựa trên số liệu nghiên cứu trong báo cáo mang tên The Cancer Atlas của Hiệp hội Ung thư Mỹ (ACS).

1. Do chế độ ăn uống nghèo nàn, suy dinh dưỡng (30%)

Nguyên nhân do chế độ ăn uống nghèo nàn suy dinh dưỡng chiếm 30% trong tổng số các nguyên nhân gây bệnh ung thư. Theo nghiên cứu, phân lớn các loại bệnh ung thư đều có liên quan đến khuyết tật gen làm nhiệm vụ kiểm soát, phân chia và quá trình chết đi của tế bào. Thực tế, rất nhiều bất thường làm tăng bệnh không do di truyền mà thay vào đó là làm tổn thương gen (gọi là đột biến), quá trình này phát triển âm ĩ trong cả cuộc đời của con người. Quá trình gây tổn thương rất đa dạng, trong đó có cả những yêu tố nội bộ như tác động cả các loại hormon, của quá trình chuyển hóa dưỡng chất bên trong tế bào hoặc do các yếu tố khách quan như khói thuốc lá, hóa chất và ánh nắng mặt trời. Các đột biến phi di truyền này gọi là đột biến tế bào dinh dưỡng. Có khoảng 5 – 10% tổig số các ca ung thư là do di truyền, có nghĩa là những người được kế thừa một biến thể di truyền đặc biệt từ cha mẹ, ông bà nên có rủi ro mắc phải một căn bệnh ung thư nhất định rất cao. Ngoài ra, khoa học cũng đã nghiên cứu và thấy có rất nhiều dạng ung thư là do kết hợp giữa yếu tố di truyền lẫn tác động của môi trường nên rủi ro tăng bệnh rất tiềm ẩn.

2. Do thuốc lá (chiếm 16%)

Theo số liệu thống kê, số ca tử vong vì ung thư phổi trên thế giới ngày càng tăng. Chỉ riêng năm 2008 cả thế giới có 1,61 triệu ca ung thư phổi mới phát hiện, chiếm 12,7% trong tổng số những ca ung thư mới được phát hiện. Đây cũng là căn bệnh có tỷ lệ tử vong cao, 1,38 triệu ca/năm chiếm 18,2% tổng số ca tử vong vì ung thư nói chung. Phần lớn rơi vào các nước đang phát triển (chiếm 55%), nhât là nhóm đàn ông (1,1 triệu ca hay 16,59). Những nơi có tỉ lệ người chết vì ung thư phổi cao nhất là Trung Đông, Nam  u, Bắc  u và Đông Á; thấp nhất có vùng Trung và Tây Phi. Theo Bộ Môi trường Mỹ (EPA), khói thuốc lá kể cả người không hút, hít phải khói thuốc là thủ phạm chính gây bệnh ung thư phổi. Tại Mỹ, hàng năm có 160.000 ca ung thư vì thuốc lá, thậm chí tỷ lệ tử vong vì thuốc lá còn cao hơn cả ung thư vú ở phụ nữ.

3. Do viêm nhiễm (8%)

Đối với phụ nữ, nguy cơ ung thư phổi nói chung là thấp (xếp hàng thứ 4) và tỉ lệ tử vong ở phụ nữ (513.000 ca/năm), khoảng 8,5% trong tổng số các ca ung thư phát hiện mới hàng năm. Nơi có tỷ lệ tử vong cao nhất vì ung thư phổi ở phụ nữ hiện nay là Bắc Mỹ và thấp nhất là Trung Phi. Nguyên nhân có nhiều nhưng chủ yếu vẫn là do viêm nhiễm. Ví dụ: việc viêm nhiễm phụ khoa là nguyên nhân gây bệnh ung thư cổ tử cung và ung thư hệ thống sinh sản rất cao. Theo thống kê, có tới trên 80% số phụ nữ bị viêm nhiễm đường sinh dục, nhẹ thì ra khí hư trong kỳ hành kinh, ngứa ngáy, nặng thì viêm nhiễm vùng chậu và tắc vòi trứng dẫn đến vô sinh, ung thư tử cung. Đây là căn bệnh xếp hàng thứ 3 sau ung thư vú và dạ dày ở phụ nữ.

4. Do bệnh nghề nghiệp (5%)

Những người làm việc trong môi trường độc hại, phơi nhiễm các chất độc hại là nhóm người có tỉ lệ mắc bệnh ung thư rất cao. Theo nghiên cứu tổ chức y tế nghề nghiệp GLOBOCAN, hàng năm có tới khoảng 13 triệu người bệnh ung thư nghề nghiệp mới được phát hiện và hàng năm có gần 8 triệu ca tử vong vì căn bệnh này trên quy mô toàn câu, trong đó có bệnh ung thư cổ tử cung và ung thư gan, tuyến tiền liệt, ung thư kết tràng, ung thư bàng quang và ung thư máu chiếm tỉ lệ lớn. Môi chất gây ung thư có benzen, acid ethylene, phóng xạ ion hóa, benzidine, berili và hợp chât bis chloromethyl ether (BCME), chloromethyl, methyl ether, catmI, bột tan chứa sợi amiăng, hợp chất crom, dâu hắc ín từ nhựa than đá và vinyl chloride. Những nghề thường xuyên tiếp xúc với hóa chất độc hại, công nhân nhà máy sản xuất ôtô, tiếp xúc hóa chất thuốc trừ sâu dùng trong nông nghiệp, sản xuất sơn, amiăng, thậm chí cả nghề bác sĩ tiếp xúc nhiều môi chất gây bệnh cũng có tỷ lệ mắc bệnh cũng rất cao.

5. Do ô nhiễm môi trường (12%)

Theo ACS, ung thư do ô nhiễm môi trường chiếm khoảng 12%⁄ trong tổng số những nguyên nhân gây ung thư. Rất đa dạng như do ô nhiễm nguồn không khí, nguồn nước, do thực phẩm, do các đồ dùng dân dụng, chảo chống dính, mỹ phẩm làm đẹp … Một trong những nguyên nhân hàng đầu là ô nhiễm không khí của các nhà máy, xí nghiệp, cơ sở sản xuất, do phương tiện giao thông thải ra ngoài môi trường ngấm vào nguồn nước, vào cá và sau đó đi vào cơ thể con người. Do con người dùng các loại nguyên liệu hóa thạch, kế cả trong công nghiệp, trong dân sinh, như đốt than đã làm cho không khí ô nhiễm, tăng bệnh đường hô hấp, làm chậm sự phát triển thai nhi, làm cho hệ thống thần kinh trẻ chậm phát triển thậm chí nó còn gây bệnh cho cả động vật, gây bất ổn xã hội và làm gia tăng nhiều căn bệnh lạ. Riêng ung thư vú, ung thư phối được xem là gánh nặng cho ngành y vì nạn ô nhiễm ngày càng tăng nhanh.

CÁC TÁC NHÂN GÂY RA BỆNH UNG THƯ

Bệnh ung thư xuất hiện khi có sự biến đổi ở các gen chịu trách nhiệm hồi phục và phát triển tế bào. Những thay đổi này là nguyên nhân của sự tương tác giữa các yếu tố chủ thể gen và các tác nhân bên ngoài và chúng có thể được phân loại như sau:

– Tác nhân vật lý gây ung thư như tia cực tím (UV) và tia phóng xạ.

– Tác nhân hóa học gây ung thư như khói thuốc lá và A- mi-ăng.

– Tác nhân sinh học gây ung thư như:

+ Nhiễm virus (Virus viêm gan siêu vi B và ung thư gan, virus human papilloma (HPV) và ung thư cổ tử cung và tế bào (Helicobacter pylori và ung thư dạ dày) và vật ký sinh (Schistosomes và ung thư bàng quang).

+ Ngộ độc thực phẩm do các độc tố Mycotoxin như Aflatoxin (làm từ Asoergillus fungi) gây ung thư gan.

Việc dùng thuốc lá được xem là yếu tố rủi ro chính dẫn đến ung thư và gây ra nhiều loại bệnh ung thư như ung thư phổi, thanh quản, thực quản, dạ dày, bàng quang, vòm hầu và các bệnh ung thư khác. Mặc dù vẫn còn nhiều câu hỏi chưa có lời giải, người fa vẫn có những bằng chứng đáng tin cậy cho thấy chế độ ăn uống cũng góp phần gây ra bệnh ung thư. Tự bản thân yếu tố này trở thành yếu tố rủi TO kết hợp với chứng béo phì cùng với sự áp dụng chế độ ăn uống thiếu rau quả và trái cây và có liều lượng muối cao. Việc ít tham gia các hoạt động thể dục thể thao cũng là một yếu tố rủi ro gây ung thư. Chúng ta đang có những chứng cứ hiển nhiên về việc thức uống có cồn gây ra nhiều loại bệnh ung thư như ung thư thực quản, vòm họng, thanh quản, gan, ung thư vú và các loại bệnh ung thư khác.